مدار قدرت
مدار قدرت آن قسمتی از هادی های مدار است که بین مصرف کننده الکتریکی و شبکه کشیده می شود و مدار فرمان قسمتی که در قطع و وصل کنتاکتور و کنترل کار مصرف کننده نقش دارد. با اتصال ولتاژ تغذیه به بوبین کنتاکتور و عبور جریان از آن، کنتاکتور عمل کرده و مدار قدرت را قطع و یا وصل می کند. به علاوه، در سیستم ها از هادی های دیگر به منظور فرمان و کنترل استفاده می شود که در قطع و وصل کنتاکتور و کنترل کار مصرف کننده نقش دارند. این مدار، مدار فرمان نامیده می شود.
مدار فرمان
مدار فرمان از کلید مینیاتوری، بی متال، شستی های استوپ و استارت، تیغه نگهدارنده و بوبین که به صورت موازی بسته شده تشکیل می شود. معمولاً در کنتاکتورهای کوچک، کنتاکت هایی که برای مدار قدرت بکار می روند، با کنتاکت های مدار فرمان تفاوتی ندارند. امّا در کنتاکتورهای متوسط و بزرگ، کنتاکت های مدار قدرت از کنتاکت های مدار فرمان بزرگتر بوده و با شماره های یک رقمی (۲-۱) و (۴-۳) و (۶-۵) نمایش داده می شوند.
وسایل حفاظتی برای اتصال کوتاه و بار زیاد، در مدار قدرت قرار گرفته و در اثر خطا باعث قطع مدار قدرت و یا قطع مدار فرمان می شود. تأخیر در قطع کنتاکتور پس از شروع فرمان کمتر از تأخیر در زمان وصل آن است. سیم های رابطی که برای مدار قدرت به کار می روند، باید دارای سطح مقطع مناسب با جریان نامی موتور باشند. زیرا اگر سطح مقطع کم باشد، باعث افت ولتاژ بیشتر از حد مجاز در سیم های رابط شده و ولتاژ تغذیه موتور کاهش پیدا خواهد کرد. بخصوص در هنگام راه اندازی موتور، به علت بالا بردن جریان راه اندازی، افت ولتاژ خیلی زیاد شده و اگر موتور زیر بار باشد، احتمال راه اندازی نشدن آن وجود خواهد داشت.
دیاگرام مدار فرمان و قدرت
دیاگرام مدار فرمان و مدار قدرت در شکل نشان داده شده است. قسمت های با خط ضخیم مدار قدرت و قسمت های با خط نازک مدار فرمان است. در کنتاکتور برای نشان دادن تجهیزات مدارهای فرمان از علائم استانداردی استفاده می شود. در مدار قدرت و فرمان با توجه به کاربرد مدار از تجهیزات حفاظتی مانند کلید اتوماتیک، کلید حرارتی، محافظ جان، و کلید مینیاتوری و همینطور از انواع رله های حفاظتی استفاده کرد.
نکات نصب کنتاکتور
کنتاکت بسته بی متال مانند یک شستی قطع، به صورت سری در مدار فرمان قرار می گیرد تا در صورت اضافه بار، مصرف کننده را از شبکه قطع کند. در این صورت برای وصل مجدد کنتاکتور باید شستی وصل (استارت) مجدداً فشار داده شود. قطع کننده ها به صورت سری و وصل کننده ها به صورت موازی با تیغه نگهدارنده بسته می شوند. برای مدارهایی که دارای کنتاکتور و شستی های زیاد هستند بهتر است که نقشه ها را به دو فرم مدار فرمان و مدار قدرت جدا از هم رسم کنیم. جهت حفاظت مدارهای الکتریکی در برابر اضافه جریان زیاد یا اتصال کوتاه و همچنین اضافه بار از تجهیزات حفاظتی مانند رله های حرارتی (بی متال ها)، کلیدهای محافظ و همچنین فیوزها استفاده به عمل می آید. تمامی این تجهیزات در ابتدای مدارهای فرمان و قدرت و به صورت سری قرار می گیرند.
شماره گذاری و نمایش تعداد تیغه های کنتاکتور
تیغه های اصلی (کنتاکت اصلی) یا قدرت هر کنتاکتور را با اعداد یک رقمی مشخص می کنند به این ترتیب که ورودی این تیغه ها با اعداد ۳، ۱ و ۵ و خروجی آن ها با اعداد ۲، ۴ و ۶ نمایش داده می شوند. برای شماره گذاری تیغه های فرعی (کنتاکت فرعی) یا فرمان کنتاکتور از اعداد دورقمی استفاده می شود. عدد سمت چپ بیان می کند که کنتاکت مذکور، چندمین تیغه کنتاکتور است و رقم سمت راست اگر ۱ و ۲ باشد به معنی بسته بودن و اگر ۳ و ۴ باشد به معنی باز بودن تیغه کنتاکتور است. معمولاً روی کنتاکتور، تیغه های فرعی باز را با NO (در حالت عادی باز) و تیغه های فرعی بسته را با NC (در حالت عادی بسته) نشان می دهند.
تفاوت نمایش تیغه های کنتاکتور در مدل های قدیمی و جدید
در مدل های اولیه کنتاکتور، تعداد کنتاکت های کمکی بسته و باز یک کنتاکتور را بر روی پلاک با استفاده از حروف O و S مشخص می کردند. مثلاً اگر بر روی کنتاکتوری عبارت ۱S + 3O نوشته شده بود به این معنی بود که این کنتاکتور دارای یک تیغه باز و سه تیغه بسته است. امروزه برای نشان دادن تعداد تیغه های فرمان کنتاکتور از یک عدد دو رقمی که به همراه شماره تیپ کنتاکتور نوشته می شود استفاده می کنند. مثلاً برای کنتاکتور ذکر شده به جای ۱S + 3O عدد ۱۳ نوشته می شود که رقم سمت راست تعداد کنتاکت های فرمان بسته و رقم سمت چپ تعداد کنتاکت های باز را مشخص می کند.اگر کنتاکتور فقط دارای ۲ کنتاکت باز باشد با عدد ۲۰ و اگر دارای تنها دو کنتاکت بسته باشد با عدد ۰۲ مشخص می شود.
