با ظهور تجهیزات برقی و استفاده گسترده آن ها در زندگی انسان برق گرفتگی و خطرات برق گرفتگی یکی از شایع ترین حوادث این روز ها به شمار می رود که می تواند منجر به آسیب های جدی به بدن یا تجهیزات برقی و یا حتی مرگ شود. شناسایی خطرات برق گرفتگی به ما کمک می کند تا راه های پیشگیری و ایمنی در برابر برق گرفتگی را در نظر بگیریم. اما چطور می توانیم در برابر برق گرفتگی ایمن باشیم ؟
شناسایی خطرات برق گرفتگی
برای ایمنی در برابر برق گرفتگی می توانیم از مدل ایمنی ۳ مرحله ای استفاده کنیم. شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات. برای ایمن بودن، باید درباره شغل و طرحمان نسبت به وجود خطرات فکر کرده و برای اجتناب از جراحت یا مرگ، خطرات را بفهمید و تشخیص دهیم. ضروری است موقعیتی را که در آن هستیم و ریسک های مربوطه را ارزیابی نماییم و با ایجاد یک محیط کاری امن، انجام عمل ایمن و گزارش خطرات به سوپروایزر یا مربی، خطر را کنترل کنیم.
در صورتی که خطرات برق گرفتگی شناسایی، ارزیابی و کنترل نگردند ممکن است کارگر توسط برق، حریق های الکتریکی با سقوط کشته شود یا آسیب ببیند. اگر مدل ایمنی را برای شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات بکار برید، افراد در شرایط امن تری خواهند بود.
۱- شناسایی خطرات در برق
اولین جزء از مدل ایمنی شناسایی خطرات در برق در اطراف خودتان است. تنها پس از تشخیص خطر می توان از آن اجتناب یا آن را کنترل نمود. بهتر است که راجع به شناسائی خطر در شغل های گوناگون با همکارانتان بحث و گفتگو کنید و برنامه ریزی نمائید. بعضی مواقع ما ریسک ها را برای خودمان می پذیریم اما وقتی مسئول دیگران هستیم بیشتر دقت می کنیم.
بعضی مواقع دیگران خطراتی را که ما متوجه نمی شویم، می بینند. طراحی دقیق دستورالعمل های ایمنی، ریسک جراحت را کاهش می دهد. ضروری است که تصمیم گیری راجع به lock out (قفل کردن) و tag out (برچسب گذاری) مدار و تجهیزات در طول این جزء از مدل ایمنی انجام گیرد.
اثر عبور جریان بر بدن انسان
چگونه باید خطرات برق گرفتگی را شناسایی کرد ؟
اولین قدم در جهت حفاظت از افراد، شناسایی خطرات برق گرفتگی است که افراد در شغلشان با آنها روبرو هستند برای انجام این کار باید بدانید که موقعیت ها می توانند افراد را در معرض خطر قرار دهند و همچنین بدانید برای تشخیص خطر از کجا کمک بگیرید. موقعیت های خطرناک عبارتند از:
سیم کشی نادرست و ناکافی
تماس با قسمت های برق دار
بیش از حد گرم شدن خط انتقال برق
سیم ها با عایق بد و نامناسب که باعث شوک خواهند شد.
ابزار آلات و سیستم های الکتریکی که به زمین متصل نیستند یا عایق دوبله ندارند.
بیش از حد گرم شدن مدار
ابزار آلات و تجهیزات برقی آسیب دیده
استفاده از وسایل حفاظت فردی نامناسب
استفاده از ابزار نامناسب
بعضی از مواد شیمیایی مضر
نردبان و داربست های خراب و معیوب
نردبان هایی که هادی الکتریسیته هستند
قرار داشتن کارگر در مکان خیس و مرطوب
استفاده نکردن از کلید هوایی اشنایدر
۲- ارزیابی خطرات در برق
وقتی خطرات را ارزیابی می کنید، بهتر است ابتدا همه خطرات ممکن را شناسایی نموده و سپس ریسک آسیب های ناشی از هر خطر را ارزشیابی کنید. تاوقتی خطر ارزیابی نشد فرض نکنید که ریسک پائین است. نادیده گرفتن خطرات، مخاطره آمیز خواهد بود. محیط های کاری به طور خاص، خطرناکند. زیرا همیشه در حال تغییر هستند. بسیاری از افراد در شغل های مختلف کار می کنند و در موقعیت های شغلی مکرراً با شرایط بد در مواجهه هستند. خطرات در محیط کار در همه حال نیاز به ارزیابی دارند. پس هر نوع خطری که وجود دارد کنترل کنید.
حفاظت در برابر تماس مستقیم
۳- کنترل خطرات در برق
هرگاه خطرات شناسایی و ارزیابی شدند ، باید کنترل شوند. خطرات الکتریکی را به دو روش اصلی می توان کنترل نمود:
۱- ایجاد محیط کاری ایمن
۲- رفتار ایمن
به منظور کنترل خطرات، ابتدا باید محیط کاری ایمن ایجاد نموده و سپس به روش ایمن کار کرد. معمولاً، بهتر است که تمامی خطرات را حذف و محیطی که کاملاً ایمن است، بوجود آورد. وقتی مقررات OSHA و NEC اجرا شوند، محیط کاری ایمن بوجود خواهد آمد.
اما، شما هرگز نمی دانید چه زمانی مواد یا تجهیزات دچار نقص خواهند شد. با اعمال رفتارهای کاری ایمن، خودتان را برای موارد غیرمنتظره آماده کنید. تا جائی که امکان پذیر است از محافظ های (Safe guard) متعدد باید استفاده شود. اگر یکی دچار نقص شد، دیگری ممکن است شما را از آسیب یا مرگ محافظت نماید.
عوامل ایجاد محیط کاری ایمن به منظور جلوگیری از خطرات برق گرفتگی
یک محیط کاری ایمن از طریق کنترل تماس با ولتاژهای الکتریکی و جریان هایی که می توانند منشاء علت باشند، به وجود می آید. جریان های برقی نیاز به کنترل دارند تا نتوانند از بدن عبور نمایند. محیط کاری ایمن علاوه بر جلوگیری از شوک شانس حریق، سوختگی و سقوط را کاهش می دهد.
به همین دلیل باید در مقابل تماس با ولتاژهای الکتریکی محافظت شوید و جریان های الکتریکی را به منظور ایجاد یک محیط کاری ایمن کنترل کنید. با انجام موارد زیر محیط کاری ایمن تری خواهید داشت. همه هادی ها را تحت کنترل در آورید حتی آن هایی که از انرژی تخلیه شدند (برق آنها قطع شده است). در صورتی که برق دار هستند، آنها را قفل و برچسب بزنید.
مدارها و ماشین ها را قفل کرده و برچسب گذاری کنید. و با به کار بردن اندازه و نوع مناسب سیم از ازدیاد بار در سیم جلوگیری کنید.
با عایق کردن سیم ها و قسمت های الکتریکی برق دار، از تماس با آنها جلوگیری نمائید.
با اتصال ابزار و سیستم های الکتریکی به زمین، از شوک های ناشی از جریان جلوگیری کنید.
از شوک های ناشی از جریان موجود در ابزار و سیستم های الکتریکی از طریق اتصال آن ها به زمین جلوگیری نمائید.
با به کار بردن GFCI مانع از ایجاد شوک شوید.
با به کار بردن دستگاه محافظت کننده جریان زیاد، مثل رله های بی متال، کلید های اتوماتیک، کلید های مینیاتوری و محافظ جان، از افزایش جریان در مدار جلوگیری کنید.
